10 maart 2022
Veilig, maar met een slecht gevoel
Alina Bobko is een maatschappelijk werkster die werkte met jongeren van SOS Kinderdorpen Oekraïne in de regio Kiev. Op de tiende dag van de oorlog werd Alina gedwongen haar land te ontvluchten. Hoewel nu veilig, worstelt Alina, net als veel Oekraïense vluchtelingen, met een schuldgevoel; Waarom leef ik nog en zoveel van mijn landgenoten niet meer? In dit interview deelt Alina hoe oorlog levens vernietigt en hoe het de geestelijke gezondheid beïnvloedt.
Alina, vertel eens hoe het allemaal begon?
Op 24 februari, om 5 uur, werden we wakker met explosies. Mijn man zei dat het slechts een droom was en dat er niets was om bang voor te zijn. Toen kwam de tweede explosie, sirenes klonken. We renden naar de ramen. We beseften dat er iets ergs aan de hand was, maar konden het nog steeds niet geloven. We hoopten dat het gewoon rotjes ergens in de buurt waren. Vova, een jongere uit het SOS Kinderdorp die de afgelopen periode bij ons logeerde, was die avond in zijn eigen appartement. Ik heb hem meteen gebeld. Hij zei dat hij sliep, moe was van zijn werkdienst de vorige dag en niets had gehoord. Ik zei hem gelijk naar ons te komen.
Hoe en waar bracht jouw familie de eerste dagen van de oorlog door?
We bleven twee dagen thuis in Brovary, maar de situatie werd steeds enger. Ik had ook nog de zorg voor de 4-jarige zoon van mijn zus, die op dat moment in Georgië zat. Met z’n vijven – ik, mijn man, onze twaalfjarige zoon, Vova en mijn kleine neefje besloten we om 26 februari naar familieleden buiten de stad te gaan en in hun kelder te blijven. Ook daar voelden we ons niet veilig. Hun huis ligt niet ver van de luchthaven van Boryspil, dus toen er explosies op het vliegveld waren, konden we het allemaal horen.
Waarom besloten jullie te vertrekken?
We waren niet van plan om te vertrekken. Maar vanwege de explosies en het constante gevaar besloten we mijn zoon en neef in veiligheid te brengen. Ik zag dat ze al nachtmerries hadden. Tijdens het slapen schreeuwden ze en sprongen ze uit bed alsof ze ergens naartoe renden. Mijn neefje kreeg een nerveuze tic. Het was zo’n chaos. We kwamen erachter dat er een trein vertrok van Kiev naar het westen van Oekraïne. Voor ons maakte het niet uit waar we naartoe zouden gaan. Het belangrijkste was om ver weg te gaan van wat er gebeurde. Er waren al militaire checkpoints, dus het werd moeilijk om de plek waar we waren te verlaten. Na drie dagen vertrokken mijn zoon, neef, de zus van mijn moeder en ik met de trein naar Oezjhorod (in het westen van Oekraïne, aan de grens met Slowakije).
Hoe moeilijk was het om Oekraïne te verlaten?
Heel moeilijk. Om in Oezjhorod te komen hebben we 17 uur in de trein gestaan. Zitten kon vanwege de drukte niet. Mijn zoon sliep staand op mijn schouder. We wilden mijn neefje naar een coupé brengen, maar daar zaten 15 mensen in. Veel mensen stapten in Lviv uit de trein en konden daarna op onze rugzakken zitten. Ons plan was om in het westen van Oekraïne te blijven en te wachten. Toen kregen we te horen dat het ook daar niet veilig was. Toen besloten we verder te gaan. Het kostte ons nog eens 24 uur om bij het huis van mijn zus hier in het midden van Europa te komen.
Hoe gaat het met je?
Als ik eerlijk ben, gaat het hier slechter met mij dan thuis. Mijn man, die mij altijd goed kan kalmeren, is hier niet. Hij en Vova zijn nog in Oekraïne en verblijven in schuilkelders. Ik maak me grote zorgen.
Ik voel me ook schuldig dat ik hier ben. Ik weet dat ik veilig ben, ik word niet beschoten, hoef niet te vluchten en de kinderen worden verzorgd, maar toch voel ik me slecht. Heb zoveel mensen achter moeten laten.
Heb je hulp nodig?
Ja. Ik heb psychologische hulp nodig. Ik ben voortdurend in contact met de jongeren van SOS Kinderdorpen. Ik heb vandaag weer gebeld met een aantal jongeren. Vijf van hen bevinden zich in een dorp in de regio Kiev waar een kerk werd gebombardeerd. Ze zijn gelukkig allemaal in orde. Soms bellen jongeren me ‘s nachts. De nacht is het moment waarop je meer nadenkt en je emotioneel slecht begint te voelen. Ik hoor de angst en bezorgdheid in hun stemmen. Ik heb het gevoel dat ik zelf na zulke telefoontjes ook professionele begeleiding nodig heb. Ik ben psycholoog, maar ik weet dat ik jongeren niet kan helpen als het met mij ook niet goed gaat. Vroeger deed ik liefdadigheidswerk, zorgde ik voor mensen die niets hadden, hielp ik met advies. Nu in een vreemd land, helpen mensen mijn familie. Het is een heel vreemd gevoel om aan de ontvangende kant te staan. Maar ik geloof, net als miljoenen Oekraïners, dat ik ooit naar huis zal terugkeren en weer herenigd zal zijn met mijn familie.
***
Survivor’s guilt is een soort mentale aandoening die zich ontwikkelt bij mensen die een traumatische levensbedreigende gebeurtenis hebben meegemaakt die anderen niet hebben overleefd. Deze schuld manifesteert zich bij iedereen weer anders. Bij sommigen uit het zich in fysieke problemen: misselijkheid, spijsverteringsproblemen, verlies van eetlust of slapeloosheid, terwijl het voor anderen psychische klachten geeft als apathie en paniekaanvallen. Om de miljoenen Oekraïners te helpen omgaan met hun emoties, hebben de collega’s van SOS Kinderdorpen Oekraïne enkele tips samengesteld om dit schuldgevoel te overwinnen:
- Sta jezelf toe om verdrietig te zijn, je hebt het volste recht om dat te doen.
- Onthoud wat heeft geleid tot waar je bent. Een focus op de externe factoren kan je helpen om van de zelfbeschuldiging af te komen.
- Probeer ook in het buitenland nuttig te zijn. Je kunt bijvoorbeeld betrokken raken bij vrijwilligerswerk, praten met mensen uit Oekraïne, hen moreel of financieel helpen.
- Stel nieuwe doelen. Ze kunnen te maken hebben met werk, het opvoeden van je kind, zelfhulp of het helpen van anderen.
Meer nieuws lezen? Bekijk ons nieuwsoverzicht.
