‘Kinderen zijn de experts van hun eigen leven’
Het is één van de rechten van kinderen opgetekend in het Kinderrechtenverdrag: het recht van kinderen en jongeren op participatie, op deelname aan de gesprekken die hun leven beïnvloeden. Desondanks blijkt het recht op participatie vaak vooral nog een additionele luxe, een positie weggelegd voor enkele ‘oudere jongeren’ of waar kinderen en jongeren uitgenodigd zijn om passief te luisteren. Gesprekken aldus waarin ze niet als gelijkwaardige deelnemers worden beschouwd. In dit interview maken Arianna Tripodi (SOS Kinderdorpen adviseur jeugdparticipatie, Youth & ICT4D en Gabriella Rask (SOS Kinderdorpen projectcoördinator en coördinator van de International Youth Coalition) duidelijk hoe kinder- en jeugdparticipatie eruit zou moeten zien
Waarom is het cruciaal om de participatie van kinderen en jongeren te bevorderen?
Arianna Tripodi: “Participatie van kinderen en jongeren is een recht dat is vastgesteld in de UN Convention on the Rights of the Child (het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties – red.). Dit betekent dat het niet een leuke traktatie is waar kinderen en jongeren om vragen, maar dat zij daadwerkelijk een belangrijke bijdrage leveren wanneer wordt samengewerkt. Om die reden moet een zinvolle deelname van kinderen en jongeren op alle niveaus worden ingevoerd.”
“Voor organisaties die zorg en ondersteuning bieden – zoals SOS Kinderdorpen met zijn familiegerichte zorgprogramma’s, familieversterkende programma’s en ook de onderwijs en jeugdwerkgelegenheidsprogramma’s – moet participatie van kinderen en jongeren een hoofdonderdeel van de programma’s zijn. Hun inspraak draagt aanzienlijk bij aan de persoonlijke ontwikkeling en versterking van kinderen en jongeren, én het verbetert de kwaliteit van de programma’s.”
Hoe ziet echte participatie van kinderen en jongeren eruit?
Gabriella Rask: “Kinderen en jongeren moeten vanaf jonge leeftijd kunnen meedoen. Het gaat erom dat ze de ruimte geboden wordt om deel te nemen en hun mening te uiten, overeenkomstig waar ze op dat moment in hun ontwikkeling staan. Dit betekent dat we kinderen en jongeren bij alles wat we voor hen doen, betrekken. Zij zijn de experts van hun eigen leven.”
“Professionals in de kinder- en jeugdzorg moeten zich ervan bewust zijn dat het bevorderen van de participatie deel uitmaakt van hun rol bij het begeleiden van kinderen en jongeren. Dit betekent dat we in dit opzicht ook de capaciteit van zorgverleners moeten opbouwen.”
“Als kinderen al op jonge leeftijd hun mening kunnen geven, kunnen volwassenen ook eerder dingen oppikken die misschien niet zo goed gaan in hun dagelijks leven. Zorgdragers, zorgverleners en anderen die met de kinderen en jongeren werken, moeten de juiste balans vinden in de bescherming en deelname. De behoeften van elke kind en elke jongere zijn anders. Vraag ze waar ze zich goed en veilig bij voelen.”
We moeten af van de tendens dat kinderen en jongeren niet in staat zijn beslissingen te nemen
Arianna: “Kinder- en jeugdparticipatie begint binnen het gezin of de zorgomgeving, in de context van alledaagse routines en beslissingen. Van wat te eten en welke vaardigheid of taal ze bijvoorbeeld willen leren tot actieve deelname op gemeenschaps- en (inter)nationaal niveau, zoals kinderen en jongeren die opkomen voor hun rechten bij de lokale en (inter)nationale autoriteiten.”
“Het gaat er niet om dat kinderen en jongeren krijgen wat ze willen, maar om het delen van macht tussen kinderen, jongeren en volwassenen. Op deze manier leren kinderen eigenaar te worden en zijn ze beter toegerust voor hun volwassen leven.”
“Kinderen en jongeren moeten kansen krijgen om zich bewust te worden van hun rechten en om vaardigheden op te bouwen die hen in staat te stellen deel te nemen. Natuurlijk zijn er culturele verschillen en normen waar we rekening mee moeten houden, maar we moeten af van de algemene tendens dat kinderen en jongeren niet in staat zijn beslissingen te nemen.”
Welke initiatieven bestaan er binnen SOS Kinderdorpen om de deelname van kinderen en jongeren te bevorderen?
Arianna: “Dit jaar brengt SOS Kinderdorpen een nieuwe leidraad voor wereldwijde kinder- en jongerenparticipatie uit, die het kader vormt voor deelname en de implementatiestappen hiervan. Het is bedoeld om alle medewerkers van SOS Kinderdorpen te begeleiden bij het in staat stellen van kinderen en jongeren uit de programma’s om mee te praten op het gebied van advocacy (pleitbezorging), het steunen van door jongeren geleide initiatieven en binnen de SOS programma’s.”
“Dit jaar hebben we ook Youth Power gelanceerd, een programma dat door jongeren geleide initiatieven promoot en hun deelname stimuleert. Jongeren en jeugdwerkers uit 18 landen hebben het vijfdaagse virtuele programma bijgewoond, kregen trainingen, presenteerden hun werk en vergrootten hun kennis over door jongeren geleide initiatieven en participatie. Dit alles om ze te prikkelen bij te dragen aan een betere wereld.”
Gabriella: “The International Youth Coalition (IYC) is gestart in 2015. Het is een platform dat bestaat uit 20 jonge deelnemers uit momenteel 10 verschillende landen. Het doel is om jongerenparticipatie op nationaal en internationaal niveau te versterken, jongeren mondiger te maken, ideeën uit te wisselen tussen leeftijdsgenoten en jongeren aan te moedigen hun stem te verheffen.”
We zien dat hun zelfvertrouwen en motivatie verbetert
“Voor de uitbraak van de coronapandemie kwam de groep één keer per jaar een week lang persoonlijk bijeen om trainingen te volgen en elkaar te ontmoeten. Op dit moment spreekt de coalitie geregeld telefonisch met elkaar. Hierbij komen onderwerpen als passende zorgopties, jongerenparticipatie, onderwijs en ontwikkeling van vaardigheden, de vaardigheden die zorgprofessionals zouden moeten hebben, hun voorbereiding op een zelfstandig leven, en gezondheid en welzijn – inclusief geestelijke gezondheid, aan bod. Ze worden ook aangemoedigd om, met steun van leeftijdsgenoten en volwassenen, hun eigen oplossingen te ontwikkelen voor kwesties waaraan ze willen werken.”
“De inbreng van deze groep wordt meegenomen in verschillende projecten. Zo leiden de consultaties van jongeren over hoe technologie de jeugdzorg en -ontwikkeling kan verbeteren tot belangrijke inzichten. Waaronder de erkenning van de noodzaak om belemmeringen voor toegang tot technologie weg te nemen, het vergroten van het bewustzijn van de kansen die werken met technologie biedt en dat ook de SOS medewerkers training in online bescherming moet krijgen.”
Welke voordelen heeft dit voor kinderen en jongeren individueel, vooral gezien de situatie van onze doelgroep: kinderen die de ouderlijke zorg zijn verloren – en in onze familiegerichte zorg opgroeien- of het risico lopen de ouderlijke zorg te verliezen?
Arianna: “De jonge mensen verwerven leiderschapsvaardigheden, bouwen netwerken op en doen aan onderlinge uitwisseling. De ervaring stelt hen in staat om hun communicatieve vaardigheden te vergroten en tegelijkertijd wisselen ze kennis, middelen en ideeën met elkaar uit.
Gabriella: “We zien dat hun zelfvertrouwen en motivatie verbetert. Door interacties met leeftijdsgenoten over de hele wereld raken kinderen en jongeren geïnspireerd om deel te nemen aan verschillende activiteiten en mogelijkheden om vaardigheden te ontwikkelen.”
Hoe moeten met name kinderen die opgroeien in alternatieve zorg of met problemen in hun gezin, in staat worden gesteld deel te nemen aan beslissingen die hun leven beïnvloeden?
Gabriella: “Het begint op het moment dat een kind of jongere in onze zorgprogramma’s komt. Ongeacht hun leeftijd. Zorgprofessionals moeten toegerust zijn om kinderen en jongeren te betrekken bij besluitvormingsprocessen. Dit betekent ruimte geven voor dialoog en samen de beste oplossing zoeken.”
Arianna: “Kinder- en jeugdparticipatie is de verantwoordelijkheid van iedereen en het moet op alle gebieden gebeuren. Het is niet alleen de verantwoordelijkheid van de zorgdrager, maar ook die van de programmaleider en de organisatie zelf. Het is een sectoroverschrijdend onderwerp op alle niveaus.”
“We moeten het als een partnerschap zien: we moeten verschuiven van werken voor kinderen en jongeren naar werken met kinderen en jongeren en hen raadplegen als de experts van hun eigen leven.”
