Armoede heeft vergaande gevolgen op het dagelijks leven van mensen en kinderen wereldwijd. Het brengt grote problemen met zich mee, zoals hongersnood en ziekte. Waar armoede is lopen families het gevaar om uit elkaar te vallen. Bijvoorbeeld doordat er mensen sterven of ouders geen andere optie zien dan hun kinderen af te staan. Ook de stap naar kinderarbeid is een stuk kleiner, omdat elke financiële bijdrage telt.
“Armoede is weer toegenomen voor de eerste keer in 25 jaar”
‘Survival of the Richest’ rapport van Oxfam Novib, 2023
Over deze pagina
Op deze pagina lees je onder meer wat armoede inhoudt, wat de diepgewortelde oorzaken zijn, in welke landen de meeste armoede voorkomt, wat de verdeling is van de wereldwijde welvaart, en over de impact van armoede. In het tweede gedeelte van de tekst lees je hoe we armoede effectief kunnen bestrijden en hoe SOS Kinderdorpen zich succesvol inzet om de vicieuze cirkel van armoede te doorbreken.
Wat is armoede?
Armoede betekent niet kunnen voorzien in basislevensbehoeften zoals voedsel, schoon drinkwater, huisvesting, kleding en medische zorg. De Verenigde Naties heeft deze zaken gedefinieerd als essentiële levensbehoeften. Het zijn cruciale elementen voor elk mens, net als onderwijs. De exacte armoedegrens verschilt per land, doordat de koopkracht varieert.
Absolute, relatieve en sociale armoede
Er zijn verschillende soorten armoede: absolute armoede, relatieve armoede en sociale armoede. Wanneer we over armoede spreken is het belangrijk om te weten over welke vorm het gaat.
- Absolute armoede
Dit is als mensen leven onder een bepaalde inkomensgrens en niet beschikken over levensmiddelen zoals gezond voedsel, huisvesting, toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. - Relatieve armoede
Dit verwijst naar de levensomstandigheden van een persoon of groep in verhouding met de directe omgeving. - Sociale armoede
Door armoede kan sociale isolatie plaatsvinden. In Nederland betekent dat bijvoorbeeld dat mensen niet mee kunnen doen aan het normale maatschappelijk leven omdat er geen geld is voor sport, schoolactiviteiten en leuke dingen. Ook kan er veel schaamte zijn over armoede, waardoor mensen zich soms afsluiten van de buitenwereld.
Hoeveel mensen leven in armoede?
Zo’n 356 miljoen kinderen leven wereldwijd in de meest extreme vormen van armoede. Deze kinderen wonen vooral in het globale zuiden.
Feminisering
Ook is er in veel landen spraken van een ‘feminisering’ van armoede, wat wil zeggen dat een groeiend percentage van de allerarmsten bestaat uit vrouwen. Veelal alleenstaande vrouwen met kinderen. Zij worden het hards getroffen. Door structurele ongelijkheid is er nog veel discriminatie op de arbeidsmarkt en liggen onbetaalde zorgtaken vaker bij vrouwen dan bij mannen.
In welke landen komt armoede het meest voor?
De ranglijst van de armste landen ter wereld kan variëren afhankelijk van de criteria die worden gebruikt om armoede te meten, bijvoorbeeld het bruto binnenlands product (bbp) of het percentage van mensen dat onder de armoedegrens leeft. De volgende lijst is dan ook niet statisch en kan fluctueren naar mate landen zich ontwikkelen.
10 landen met heel veel mensen onder de armoedegrens zijn:
- Burundi
- Democratische Republiek Congo
- Niger
- Malawi
- Mozambique
- Liberia
- Madagaskar
- Sierra Leone
- Haïti
- Centraal-Afrikaanse Republiek
Armoede door klimaatverandering – de situatie in Tsjaad
Klimaatverandering heeft een verwoestende impact op het leven van miljoenen mensen. Dat is onder andere te merken in Tsjaad, waar het grote meer door de jaren heen bijna droog is komen te liggen. Oogsten mislukken door de droogte en vee sterft. Hierdoor zijn er gigantische voedseltekorten en hebben families honger. Het is de verwachting dat dit de komende jaren alleen nog maar erger wordt.
Naast Tsjaad, zijn kampen veel landen in Oostelijk Afrika met hetzelfde probleem. Door klimaatverandering blijft het regenseizoen weg. Dit heeft ervoor gezorgd dat oogsten verdorren, waardoor nu 16,7 miljoen mensen in hongersnood leven. Bovendien is door de droogte de vraag naar levensmiddelen enorm toegenomen en zijn de prijzen torenhoog geworden. Lees hier meer over de noodsituatie in de Hoorn van Afrika.
Feiten en cijfers over armoede
Feiten en cijfers over armoede
De welvaart verschilt dus erg in de wereld. Hoe zit het met de allerarmste?
- 719 miljoen mensen leven van minder dan $2,15 per dag. Dat is 9,2% van de wereldbevolking.
- Naar schatting leven 356 miljoen kinderen in extreme armoede.
- Wereldwijd zijn er ongeveer 1 miljard kinderen die basisbehoeften als voeding of schoon water missen.
- Wereldwijd gaan 244 miljoen kinderen en jongeren tussen de 6 en 18 jaar niet naar school. (Cijfers uit 2021).
- Meer dan 220 miljoen kinderen in de wereld staan er alleen voor.
Feiten en cijfers over de verdeling van welvaart
De verhoudingen van wereldwijde welvaart zijn erg scheef. Extreem rijken hebben vaak veel vermogen. Vermogen zijn de waarde van bezittingen, zoals spaargeld, aandelen, of vastgoed.
Oxfam Novib bracht in 2023 het rapport ‘Survival of the Richest’ uit. Daaruit blijkt:
- Tussen 2019 en 2021 is 63% van al het nieuw gecreëerd vermogen naar de rijkste 1% van de mensen gegaan.
- Slechts 10% van het nieuw gecreëerde vermogen kwam terecht bij de armste 90% van de wereldbevolking.
- Tegenover iedere 1,7 miljoen Amerikaanse dollar die een miljardair verdiende, stond 1 dollar voor 90% van de wereldbevolking.
- In de laatste 10 jaar is het vermogen en het aantal miljardairs verdubbeld.
- Ondertussen slagen overheden er maar niet in deze vermogens eerlijker te belasten. Op dit moment is slechts vier cent van elke belastingdollar afkomstig van belastingen op vermogen.
Wat veroorzaakt armoede?
Armoede wordt veroorzaakt door een complexe combinatie van factoren. Enkele belangrijke oorzaken van armoede zijn:
- Economische factoren
Zoals eenlage inkomens, hoge werkloosheid en gebrek aan werkgelegenheid. Ook kunnen economische crises bijdragen aan armoede. - Sociale factoren
Zoals beperkte toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en water. Ook discriminatie op basis van geslacht, etniciteit, beperking of andere kenmerken kunnen meespelen. Hierdoor worden groepen mensen uitgesloten van kansen en hulpbronnen. - Milieufactoren
Klimaatverandering brengt natuurrampen teweeg. Vaak worden de allerarmsten het hardst getroffen.| - Politieke factoren
Corruptie, instabiele of ineffectieve overheidssystemen, conflicten en politieke instabiliteit kunnen armoede verergeren. - Culturele factoren
Traditionele normen, waarden en praktijken kunnen soms armoede in stand houden. Denk aan genderongelijkheid en de eerdergenoemde feminisering van armoede.
Deze factoren zijn vaak met elkaar verweven en kunnen elkaar versterken, waardoor het moeilijk is om armoede alleen aan één enkele oorzaak toe te schrijven.
De gevolgen van armoede – een vicieuze cirkel
Kinderen die in armoede opgroeien hebben minder kans op een goede toekomst. Als deze kinderen al naar school gaan, kunnen ze zich vaak minder goed concentreren door de problemen thuis. Daardoor lopen ze vaker een leerachterstand op. Kinderen uit arme gezinnen gaan ook vaker zonder diploma van school. Zonder educatie is zorgen voor inkomsten lastiger, waardoor de vicieuze cirkel van armoede door blijft lopen.
“Er is niet voldoende eten voor ons allemaal. Als ontbijt aten we altijd de restjes van de avond ervoor, maar nu zijn er geen restjes meer. Door de honger kan mijn moeder mijn babybroertje geen borstvoeding meer geven.”
– Tia (13), uit Mozambique
Hoe is het om in armoede te leven?
Leven in armoede heeft ingrijpende gevolgen voor mensen. Vooral kinderen die opgroeien in armoede krijgen hierdoor vaak te maken met:
- Hongersnood
Ouders die in extreme armoede leven hebben vaak geen geld om hun kinderen en zichzelf voedzaam en gevarieerd te eten te geven. Sommige kinderen krijgen niet eens één maaltijd per dag.
Lees hier het verhaal van Amino die door de droogte alles verloor en 95 km moest lopen met haar baby op zoek naar eten. - Verwaarlozing
Ouders of verzorgers werken vaak dag en nacht in een poging om hun gezin in basisbehoeften te kunnen voorzien, zoals voeding, veilig drinkwater en een dak boven hun hoofd. Daardoor kan het zijn dat kinderen niet de aandacht krijgen die ze nodig hebben. - Kinderarbeid
Gezinnen die de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen grijpen elke mogelijkheid aan om hun hoofd boven water te houden. Dat betekent vaak dat kinderen ook moeten werken om te zorgen dat er genoeg te eten is om te overleven. Hierdoor kunnen kinderen geen kind zijn, wat essentieel is voor hun ontwikkeling.
Lees hier het verhaal van Salimata die haar school moest inruilen voor het sjouwen van zware pakketten. - Geen onderwijs
Voor schoolspullen is er geen geld meer en de meeste kinderen die in armoede opgroeien moeten werken om bij te dragen aan het gezinsinkomen. Wist je dat in Somalië ongeveer 70% van de kinderen niet naar school gaan? - Risico op kinderhandel
Kinderen die in armoede leven en kunnen daardoor de bescherming van hun ouders missen. Zij zijn kwetsbaarder voor geweld en misbruik. Ook zijn de armste gezinnen een makkelijkere prooi voor kinderhandelaren. Het komt voor dat ouders één of meerdere kinderen moeten afstaan in ruil voor levensmiddelen voor de rest van de kinderen.
Armoedebestrijding door SOS Kinderdorpen – hoe gaan we te werk?
SOS Kinderdorpen is vastbesloten om armoede aan te pakken. We willen dat elk kind voldoende voeding, huisvesting, onderwijs en medische zorg heeft. Dit is essentieel voor hun welzijn en toekomst.
Daarvoor is structurele hulp nodig. Lees hieronder hoe we actie ondernemen.
- We steunen families met familieversterkende programma’s. Door de gehele familie handvatten te bieden krijgen kinderen een goede basis om vanuit op te groeien tot zelfstandige volwassenen.
- We investeren in onderwijs, zodat elk kind een goede start heeft.
- We zetten ons in voor jeugdwerkgelegenheid, met een reeks aan op maat gemaakte programma’s, zoals ‘No Business as Usual’, ‘The Next Economy’ en ‘GrEEn’.
- We vergemakkelijken toegang tot gezondheidszorg.
- We versterken sociale netwerken en voorzieningen in gemeenschappen.
Hoe kan ik mensen in armoede helpen?
Onze methodes zijn effectief en persoonlijk. Om te kunnen blijven vechten tegen armoede hebben we uw steun hard nodig. Maak een verschil door hier te doneren. Want alleen samen krijgen we armoede de wereld uit.
Armoede in Nederland
In Nederland leven ruim 900.000 mensen in armoede, waaronder 221.000 kinderen. Oftewel: één op de vijftien kinderen.
Nederlanders met extra risico op armoede
De een is een stuk kwetsbaarder voor armoede dan de ander. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) hebben hier onderzoek naar gedaan. Daaruit blijkt dat eenoudergezinnen, mensen met een niet-westerse achtergrond, bijstandsontvangers en alleenstaanden onder de 65 jaar een grote kans op ernstige armoede hebben. Problemen liggen daardoor op de loer, zoals sociale uitsluiting, gezondheidsproblematiek en beperkte toegang tot onderwijs. Dit heeft impact op hun ontwikkeling, gezondheid en kansen.
